Een gedicht schrijven kan tegenwoordig op velerlei manieren. Er bestaan eigenlijk geen vaste vormregels meer waar je je aan moet houden. Het rijm zoals dat in vroeger tijden gebruikelijk was is al lang losgelaten. Ook het metrum is in moderne gedichten niet meer zo belangrijk en er wordt geëxperimenteerd met de grafische weergave van teksten. Wat nog onveranderd blijft is de veelheid van betekenissen die een gedicht kan bevatten. Wat staat er precies? Wat heeft de dichter bedoeld? Remco Campert omschreef het schrijven van een gedicht als volgt: “bij een gedicht schrijf je een aantal woorden op om je er vervolgens zelf over te verbazen”.
Vaak is een gedicht duidelijk te begrijpen. Franse poëzie van bijvoorbeeld Victor Hugo is vooral heel beeldend en de betekenis is vaak makkelijk te doorzien. Bij surrealistische dichters als Paul Éluard is staat de betekenis minder vast en maakt elke lezer zijn eigen voorstelling van wat de dichter bedoelt. Poëzie van bijvoorbeeld Johann Mayrhofer met mythologische thema’s is al veel ingewikkelder.
Nog ingewikkelder wordt het als er in de woorden een verborgen betekenis is ingevouwen. Veel dichters rondom Franz Schubert waren activisten en protesteerden in bedekte termen tegen het regime van kanselier Klemens Metternich dat met spionnen en censuur de hele Oostenrijkse maatschappij in zijn greep hield. Schubert heeft een heel aantal van deze protestgedichten ook getoonzet (bijvoorbeeld Die Forelle). Musicoloog Leo Samama omschrijft de componist Franz Schubert daarom als de singer-songwriter van de vroege negentiende eeuw.
Ook verborgen betekenissen in liefdesgedichten zijn niet ongebruikelijk. Francesco Petrarca verstopte al in de 14e eeuw de naam van zijn Laura in begin- of eindlettters van zijn dichtregels. Daarmee weten we vrij zeker aan wie de liefde in die poëzie was gewijd. Paul Verlaine schreef La Bonne Chanson voor Mathilde. Een verwoede poging om zijn liefde voor een vrouw te verwoorden terwijl Verlaine er zeker ook homoseksuele verlangens op nahield…
Vaak vraag ik me af voor wie een bepaald liefdesgedicht is geschreven. Aan wie die vaak prachtige woorden zijn gewijd. Maar als het onbekend is, dan mag je je er zelf iets bij voorstellen. Franz Schubert en Franz von Schober waren bevriend en deelden zelfs meerdere keren in hun leven een huishouden. Hoewel het niet bewezen kan worden, nemen veel wetenschappers tegenwoordig aan dat Schubert en Schober ook een romantische interesse in elkaar hadden. Als je je dan voorstelt dat de liefdes die in Schobers gedichten wordt beschreven wellicht de liefde voor Schubert is krijgen sommige liederen een mooie extra dimensie. Zo eindigt bijvoorbeeld het Jägers Liebeslied D909 op tekst van Schober met de in dit licht interessante strofen:
Und doch mit allem Glück vereint
Das nur auf Erden ist
Als wenn der allerbeste Freund
Mich in die Arme schließt.
Met interpretatie van poëzie is het soms net als iets ruiken. Je kunt bijvoorbeeld appeltaart bij de buren ruiken, terwijl een ander dat niet ruikt; en je kunt altijd zeggen dat je het ruikt of niet. Het is een subjectieve waarheid. Zo is het ook met mijn volgende stelling over het lied An die Musik opus 88,4 D547 op poëzie van Schober. Ik heb iets daarin gezien wat ik niet meer niet kan zien. In mijn beleving is in dat gedicht de kunst en dus de muziek de personificatie van Franz Schubert. Daarmee wordt het sowieso al mooie gedicht en lied een intieme en persoonlijke aubade van twee jonge mannen aan elkaar.
An die Musik
Du holde Kunst, in wieviel grauen Stunden
Wo mich des Lebens wilder Kreis umstrickt
Hast du mein Herz zu warmer Lieb entzunden
Hast mich in eine beßre Welt entrückt
In eine beßre Welt entrückt
Oft hat ein Seufzer, deiner Harf entflossen
Ein süßer, heiliger Akkord von dir
Den Himmel beßrer Zeiten mir erschlossen
Du holde Kunst, ich danke dir dafür
Du holde Kunst, ich danke dir
Comments